EBEVEYNLER İÇİN METAFOR KULLANIM KILAVUZU
Metafor; serbest çağrışımla oluşturulmuş mecazlar ve eğretilemelerdir. Metaforlarda benzetilen ile benzeyen öğelerinden biri kullanılırken; ''gibi'', ''sanki'' ya da ''adeta'' edatları kullanılmaz. Metaforlar terapötik değerler taşıdığı için çocuklarla iletişim kurabilmenin bir yolu olarak görülebilir.
Pek çok ebeveyn, ebeveynlik konusunu iyi niyetle karşılasalar da pek çoğu etkili ebeveynlik becerilerini öğrenememişler ya da uygun rol model olamamışlardır. Tutum ve davranış bozukluğu olan çocuklar gibi belirgin bir alana baktığımızda; saldırganlık, çalma, karşı gelme, yalan, kuralsızlık gibi tutum bozuklukları çocuk ve ergen ruh sağlığı kliniklerinde en çok rastlanılan rahatsızlıklardır. Tutum bozukluklarında epidemolojik, gelişimsel, sosyal, eğitimsel ve diğer türlerde risk faktörleri vardır. Yapılan çok sayıda araştırma; küçük çocuklarda ebeveynlik tarzı, çocuğun davranışı arasındaki ilişkiyi ortaya koymuştur. Ayrıca en riskli olanın da problemli ebeveynlik olduğunu belirtmektedir. Zayıf ebeveyn - çocuk bağı ve çocuk davranışlarının yönetiminin zayıf olması, tek başına olması, muhtemel davranış bozukluklarında daha ciddi sorunlara yol açabilir. İyi ebeveynlik becerilerinden yoksun anne-babalar genelde çocuklarının kötü davranışlarına aynı etkisiz yöntemlerle tepki vermektedir. Tehditkâr, cezalandırmalar, sesini yükseltme, vurma gibi.
Eski çağlardan beri insanlar metaforu sanat, mimari ve felsefe gibi çok çeşitli alanların içine dahil etmiştir. Her kültürün içinde var olan öyküler, masallar, efsaneler ya da deyimler; mesaj ileten ve kolayca hatırlanan metaforik anlatımlar olarak görülmektedir. Metaforlar günlük hayatın bir parçasıdır. Yaşantılar metaforik hikayeler yoluyla diğerlerine iletilir. Metafor; bir fikirden diğer fikre giden bir yol olarak tanımlanabilir. Özellikle son yıllarda, metaforların psikolojik yardım mesleklerindeki terapötik kullanımları giderek artmaya başlamıştır.
Örneğin, bir otomobil reklamındaki çocuk tarafından kullanılan metaforda araba ve baba kavramları kullanılmıştır: “Benim babam Toyota gibi adam.” kalıbı birçok kişi tarafından bilinmektedir. Baba ve araba nesneleri iki farklı zihinsel yapıya ait olmalarına rağmen baba figürünün sağladığı emniyet duygusu, güçlü baba figürü ve aile kavramı araba reklamında emniyetli sürüş teması ve arabanız ailenizin bir parçası mesajları ile güçlü bir metafor kullanılmıştır.
Çocuğun bir bütün olarak (bilişsel, duyuşsal ve psikomotor) becerileri geliştirmesinde ciddi bir etkiye sahip olduğu kabul edilen ailenin –özellikle ebeveynlerin– çocuklarını yetiştirirken sahip oldukları tutumların bir belirleyicisi de çocuk kavramına yönelik sahip oldukları algılardır. Ebeveynlerin sahip oldukları bu algılar çoğu zaman (farkında olunmadan) çocuk yetiştirme tarzlarına yansımaktadır. Bu açıdan ebeveynlerin çocuk kavramına ilişkin algıları ve bakış açıları; başka bir deyişle çocuk kavramına ilişkin duyuşsal özellikleri aynı zamanda birer öğrenci velisi olan ebeveynlerin tutumlarını anlamayı olumlu yönde etkileyecektir. Bu yönüyle ebeveynlerin çocuk kavramına ilişkin duyuşsal özelliklerini ortaya çıkarmada metaforlar önemli bir işlev oluşturmaktadır.
Ebeveynlere Metafor Kullanmayı Öğretmenin Bazı Yöntemleri
Adım 1 - Sonuç Odaklı Bir Değerlendirme Yapın: Sonuçla ilgili bir varsayımınız varsa ya da terapötik hedefle ilgili karar verdiyseniz, tedavi edici öyküler ya da başka yöntemlerle terapötik açıdan başarıya ulaşmanız daha kolay olacaktır.
Adım 2 – Metaforunuzu Planlayın: Öncelikle sonucu değerlendirin. Öykünün nereye gittiğine bakın. Daha sonra çocuğun sonuca ulaşması için gerekli becerileri belirleyin. Bunları yaptıktan sonra problemi, karakteri ve öyküyü sonuca taşıyacak şekilde nasıl sunacağınızı araştırın.
Adım 3 – Metaforunuzu Sunun: Öyküyü anlatırken planladığınızın tersi bir yol izleyeceksiniz. Önce problemle başlayın. Gerekli becerileri geliştirin ve tanımlayın. En son olarak da sonuca gelin.
Adım 4 – Durun, Düşünün ve Dinleyin: Çocuğunuzu gözlemleyin. Öykünüzün nasıl algılandığını, çocuk için daha faydalı olmak için nelerin değişmesi gerektiğini değerlendirin.
Adım 5 – Öyküdeki Gerçeklikler: Bu öyküyü çocuk için daha ilgi çekici kılabilir ve aynı zamanda çocuğun yaşamında daha faydalı etkiler bırakabilirsiniz.